Uzun bir aradan sonra yine izlediğim filmin etkisinden çıkmaya mahal vermeden bilgisayarı kucakladım, düşünmeye koyuldum. Yazamıyor olmanın verdiği tembelliği belki ancak böyle bir şey kırabilirdi.
Annemin önerisi üzerine enfes bir film izledim. Film beni insanlar ve kişilikler-yetiştirilme tarzları üzerine o kadar düşündürdü ki, hala net değilim, hala belirli şeyleri sorguluyorum.
Oldukça rahatsız edici sahnelerle bezeli, çok rahatsız edici bir hikayeydi. Özellikle kişiyi "aile kurumu" üzerine düşünmeye sevk edişi, uzun süre akıldan çıkmayacak cinstendi.
Lionel Shriver tarafından yazılmış olan Nobel ödüllü romanın 2011 vizyon tarihli filmi. Filmekimi 2011 izleyenleri Tilda Swinton'ın bu duygusuz fakat dokunaklı yüzünü belki hatırlayabilirler.
Eva bir Fransız'dır ve seyahat etmeyi sever. Kendini dünya haritası üzerinde küçücük bir nokta olarak görmekten hoşlanan, özgür ruhlu bir kadındır.
İspanya'nın meşhur domates festivalleri esnasında -asla algılayamayacağım bir biçimde- ahali ile birlikte domates sularını paçalarından akıta akıta eğlenirken buluruz onu.
Bir süre sonra Amerikalı Franklin ile tanışır, aşık olur ve evlenir.
Mutlu evliliklerine kısa sürede bir erkek çocuğu katılır, "Kevin".
Doğduğu günden itibaren gariplikler baş gösterir.
Doğumundan hemen sonra anne kucağında olması gereken bebeği ilk görüşümüz Franklin'in kucağı ve Eva'nın umutsuz bakışları eşliğinde olur. Sanki bir terslik başlamış ve geri döndürülemez bir biçimde onun etrafını sarmış gibi, Eva bundan sonraki uzun yıllar boyu cevabını arayacağı "NEDEN ?" sorusunu kendisine sormaya başlamış gibidir.
Kevin büyüdükçe, yüzünde yaşının kabul edemeyeceği bir kızgınlık, tavırlarında her zaman annesi Eva'ya nişan alınmış bir yok edici/yıkıcı potansiyel gelişir.
Kevin'ın garip ve psikopatça tavırları asla Franklin tarafından anlaşılmaz çünkü çocuk tuhaf bir sinsilikle bütün hıncını annesi ile paylaşırken, izleyenin yapmacık olarak adlandırabileceği bütün "tatlı huylu" hareketlerini babasına ya da doktorlara sergiler.
Kevin büyüdükçe içindeki kötülük de büyür, annesi anlayamaz, baş edemez, ona attığı adımlarda hep kayıp üzerine kayıp yaşar.
Son kaybını yaşadığında işler içinden çıkılmaz bir vaziyet almış ve Eva'nın son 16 yılı, adını koyamadığı bir mutsuzluk, hayal kırıklığı ve yılgınlıkla dolup taşmış olur.
İşte bu film bu şekilde oluşur. Hayatı öz oğlu tarafından sebebi açıklanamayan bir travmaya dönen Eva, bütün kayıplarını yaşadığında döner ve geçmişi irdeler. Bu sayede İspanya Domates Festivali sokaklarından Amerika'ya uzanan bu mutsuz hikaye, Eva'nın irdeleği; "Ben nerede hata yaptım?", "Neden böyle oldu?, "Nasıl oldu?" soruları ve yaklaşık 20 yıllık geçmişe dönüş sahneleriyle, kesitlerden oluşan bir film halini alır.
En başa dönelim.
Henüz doğumunda, bir şeylerin ters gittiğini izleyici zaten fark etmişti. Eva'nın ruhsuz yüzü cocuğunu istemediğini düşündürür bize.
Üstelik Eva'nın çocuğuna karşı takındığı tavır filmin sonuna kadar samimiyetsizlikle hep yan yana sürdürülür. Çocuğun iblisvari hareketleri karşısında şaşkınlığını gizleyemez, ona kendi yaşıtı gibi saygı duyar ve hareketlerini anlamlandırmaya çalışır, asla üzerine varmaz, gelecek olan adımı hep Kevin'dan bekler.
Kevin'ın annesine karşı takındığı tavır, her çocuğun hayatının bir evresinde gösterdiği "iktidar savaşı"dır. Fakat bu savaş çocuk muhtemelen henüz yeterli hormonal düzeye ulaşamamışken ya da herhangi bir travmaya maruz bırakılmamışken niçin baş gösterir bilinmez.
Üstelik yönetmen seyirciye en ufak bir ipucu vermez. Ne bu sonuca Eva'nın sebep olduğunu anlayabilecek keskin bir rahatsızlık ve isteksizlik görebiliriz; ne de Eva'dan kaynaklanmadığına oy birliğiyle karar verebilecek kadar şafkatli sahneler izleriz.
Filmdeki annenin çocuk üzerine katkısı ancak olması gerektiği kadardır.
Eva sabır göstererek Kevin'ın hırçın tavırlarına karşın hoşgörüsünü sürdürür, tüm annelik görevlerini yerine getirir, fakat buna karşın ona sempatimizi arttıracak hiç bir "gece yatağında ağlama sahnesi" izleyemeyiz. Bu durum hikayeye net bir objektiflik kazandırmakla birlikte izleyenin işini zorlaştırır.
Bu anlamda bir sebep geliştirebilmek adına benim aklıma çok az olasılık geldi.
****
Kevin ile annesinin karşılıklı top oynadıkları sahneyi düşünelim.
Annesi içinde kalan sabrın son kırıntılarıyla Kevin'la arasında bir bağ kurmaya çalışır. Onu doğruluk ve şefkatle yola getirmek için elinden geleni ardına koymamaktadır.
Kevin zeki bir çocuktur, annesinin çabasını anlar, ona vermesi gereken karşılığı bilir. Annesinin sonu gelmeyen çabasına karşılık o kötü bakışlarını bir yana bırakmadan bir kereliğine topu annesine karşı yuvarlar fakat asla yinelemez, annesini alaya almaya devam eder:
"Benden ne beklediğini biliyorum, ama senin yalnızca benden bekleneni yaptığım anda beni öpüp sevebileceğin bir koşulda asla istediğini sana vermeyeceğim!"
Kevin'ın tavırlarında bu cümleyi çok fazla hissettim. Gerçekten de Eva her durumda çocuğuna sevgi gösterebilmek için bir sebep, bir iletişim arıyor gibiydi. Onun sevgisini yansıtabilmeye giden yolunda ilk adım hep "Kevin'la iletişime geç, beraber bir şeyler paylaş!" olduğu için asla bir sonraki adım olan "Tamam, şimdi çocuğunu sev." faslına geçemiyor gibiydi.
Film boyunca çoğu sahnede "Şimdi durup dururken, karşılığında hiç bir şey beklemeksizin ve Kevin ona karşı bu kadar hırçın davranıyorken, annesi tutup ona sarılsaydı ne olurdu acaba ?" diye düşündüm.
****
Çocuğun bir travmaya maruz kalmadan bu hırçınlıkları göstermesi her izleyene tuhaf gelir ve film zaten bu cevaplanamayan sorular yüzünden sarsıcı bir özellik kazanıyor.
Fakat, acaba sevgisini doğrudan yollarla paylaşamayan bir anne çocuğunu ilk eline alışından itibaren, ona istenmediği hissini verebilir mi?
Bu davranışlar bir tür, "Ben buradayım, beni önemse ve fark et !" çığlığı olabilir mi ?
****
Sevgisini doğrudan paylaşamadığına nasıl bu kadar emin olabiliriz ?
Bir kaç sahnede duygusallığın suyu çıkartılmadı diye onun çocuğuna hiç bir duygusal yönelim göstermediğini nasıl bilebiliriz ?
****
Kevin akıllı, çevresini gözlemleyebilen bir çocuk olduğunu izleyene gösterir.
Annesiyle başbaşayken tam anlamıyla kendi iç dünyasını yansıtır, daha doğrusu "yansıtabilir".
Çünkü Kevin bir şekilde, bu dünyada onu yalnızca annesinin anlayabileceğine ikna olmuş olduğu için kendini annesine sunabilirken, tüm yapmacıklığını babasının da dahil olduğu "dış dünyaya" gösterebilir.
Bu anlamda annesine duyduğu bağlılığı, bu çapraşık yöntemle gösterdiğini anlayabiliriz.
Çünkü yapmacık iyiliği ve kendini dış dünyaya normalize edebildiği tüm ortalama davranışları, onun annesi dışında kimseyi gerçekten önemsemediğine işaret eder.
Eva bütün bu duygusal dışa vurumun farkındadır fakat ısrarla Kevin'ı kendi yöntemleriyle kazanmak ister. Çünkü Kevin'ın dünyasına girmek ona yanlış yaptığını düşündürür ve o her zaman "doğru anne" normları içerisinde hareket etmek zorunda hisseder.
Her çocuğun hayatının bir evresinde girdiği iktidar savaşının Kevin'ca prensibi, annesini kendi yarattığı mutsuz ve tatminsiz dünyaya çekmektir.
Annesinin ona iyi anne olmasından ziyade, onu inciten bir anne olmasını ister. Tıpkı onun Eva'nın damarına bastığı gibi, annesinin de benzer şekilde kendisinin canını acıtmasını ve bu sayede ortak bir paydada buluşabilmeyi, kendini onunla eşitleyebilmeyi ister.
Eva kendine hakim olamayıp çok sinirlendiği bir anda Kevin'ı omuzlarından tutup fırlatır, bunun sonucunda Kevin kolunu kırar, alçıya alınır, koşa koşa eve girip babasının şaşkın sorusuna "Benim hatamdı yere düştüm ve kırıldı." demekle kalmayıp, annesinin onu yere fırlatmasına sebep olan tuvalet eğitimini bir türlü öğrenemeyişine o gece son verir.
Bu onun açıkça "Bana böyle davran anne, beni incitirsen öğrenebilirim." deme şeklidir.
Eva her ne kadar bunu fark ettiyse de, asla uygulamaz, doğru olanı yapmaya devam eder.
İlerleyen dönemlerde hiç bir şey Eva açısından daha iyiye gitmez, çünkü Kevin saplantılı olduğu dünyasına daha da sıkı bağlanır ve bu sefer annesine kendini kabul ettirebilmek adına yapabileceklerinin alanını daha da genişletir.
Kevin'ın kendi sancılarına bir de ergenlik çağı problemleri eklenir ve Eva bütünüyle çaresiz kalmaya doğru ilerler.
Bu esnada yetiştirdiği küçük kızı Celia, Kevin'dan yaklaşık 8-9 yaş küçük olmakla birlikte son derece normal bir çocukluk sürdürür.
Celia, Eva'nın hayatında bir şeyleri doğru yaptığının ve esasında normal şartlarda sevecen, duygulu, düzgün bir çocuk da yetiştirebileceğinin göstergesidir.
Küçük kızı her ne kadar sahip olmayı dileyebileceği tek çocuğu olsa da Kevin'ın peşini asla bırakmaz.
Fakat bu esnada Kevin'a yine kendi yöntemleriyle gösterdiği her türlü yaklaşım, çok bilmiş oğluna sıradan ve boş gelip onu daha uzağa savuşturmaktan ibaret kalır.
Kevin 16. yaşına basmak üzereyken kurduğu büyük planı gerçekleştirir.
İnternetten sipariş ettiği kalın kilitlerle lise kapılarını kilitler, en büyük hobisi olan okçuluk becerisiyle okul arkadaşlarının bir çoğunu öldürür.
Polis nihayet kilitleri kırıp kapıyı açabildiğinde Kevin yapacaklarını tamamlamış, dünyaya sunabileceği şovunu bitirmiştir bile.
Bunun yanı sıra, doğduğu ilk günden beri annesine yaşatabileceği rahatsızlıklardan en büyüğünü o gün gerçekleştirir.
Annesi eve geldiğinde eşi Franklin ve kızı Celia'yı vücutlarına ok saplanmış bir biçimde, ölü bir şekilde bahçesinde bulur.
İşte bu kadar.
Kevin planını gerçekleştirmiş olarak, hayattaki en kuvvetli psikopatik bağına, annesine ve kendini o vakte kadar gizlemiş olduğu dış dünyasına müthiş bir veda şovu hazırlamış olur.
Şimdi bu kadar kayıptan sonra, annesini artık kendi dünyasına hapsedebildiğini, artık ona kendisinden başka kimseyi bırakmadığını düşünür.
İzleyenin ise tek beklentisi Eva'nın artık hiç bir bağının kalmadığı şehirden uzaklaşıp yeni bir hayata başlamasıdır.
Fakat Eva her an okul katliamında ölen bir çocuğun annesiyle karşılaşabildiği, Kevin'dan ötürü ona pislik gibi davranıldığı o mahalleden uzaklaşamaz. Çünkü Kevin oradayken o mahalle onun için henüz bitmemiş, kafasındaki soruları yanıtlayamamıştır.
Son sahneye kadar...
****
Filmin son sahnesi ve kesitlerin, geçmişe dönmelerin Eva'nın zihninde bitirilerek artık bir sonuca ulaştırılma anı, Kevin'ın 16 yıllık yaşamı boyunca niçin annesine bu şekilde davrandığına bir açıklık getirmez.
Fakat Eva'nın belirli aralıklarla yaptığı hapishane ziyaretlerinden olan bu sonuncu görüşme o ana kadar hiç görmediği bir tablo sunar izleyene.
Kevin, annesinden görmeyi çok kere dilediği şiddetle hapishanede karşılaşır.
Yeterince fiziksel acı çekmiş olacak ki, yaptıklarını sorgulamaya başlar.
Filmin son görüş sahnesinde, annesi sonunda "Neden yaptın ?" der.
Kevin bu soruyu, şu ana kadar hiç yansıtmadığı şekilde, sıradan bir insan gibi cevaplar.
"Önceleri bildiğimi sanıyordum ama artık o kadar emin değilim."
Bu cümleden sonra Eva kalkar ve Kevin'a sarılır.
Bu son sahneyle Eva Kevin'ı kazanmış olur, ya da kazanmamıştır fakat yalnızca Kevin ona bir adım atabilmiştir, bilinmez.
****
112 dakika boyunca koltukta gerim gerim gerilmenin sonunda bu son sahne izleyene büyük bir umut aşılar.
Doğru ya da yanlış, her ne olursa olsun, bir şekilde Kevin kendi dünyasına hapsolmaktan kurtulabileceğine dair bir işaret vermiş olur.
****
İşte böyle hiç bir klişeye girmeyen, sinemanın diğer "Problem Child"larıyla hiç bir örtüşme göstermeyen bir karakteri daha bünyemize almış oluruz.
Her şeyden önce farklı bir psikolojiyle tanışmak bana çok iyi geldi, film boyunca ne kadar umutsuzca Kevin'ın babaannemin oğlu olmasını ve gösterdiği ilk şımarma(!) ile dayağı yemesini dilemiş olsam da, Annelik adına Eva'dan bir şeyler görebildiğime eminim.
Yüklü bir gerilime ve verdiği mutsuzlukla karışık rahatsızlığa tahammül göstermek şartıyla, değişik dünyalara dair bir şeyler görmeyi dileyen herkes bu filmi izlemeli.
